سنگ‌نگاره های تیمره پیشینهٔ شهر باستانی گلپایگان را نشان می‌دهد. سنگ‌نگاره های بی‌شماری در شهرستان گلپایگان و کمی هم در خمین یافت شده‌است. این سنگ‌نگاره‌ها گویای دورانی است که بشر به ابزار نخستین شکار (سنگهای تیز) و رام کردن حیوانات و پس از آن کشاورزی و کاشت گیاهان روی آورد.
گستردگی و فراوانی سنگ‌نگاره ها، تنوع تکنیکهای حکاکی، قدمت آنها و… باعث شده تا یکی از گسترده‌ترین نقوش صخره‌ای ایران در این منطقه در شهرستان گلپایگان قرار گیرد.
در یکی از سنگ‌نگاره ها مردی، دست فرزند خود را گرفته و با شکار یک مار به او آموزش می‌دهد. در یکی دیگر از این سنگ‌نگاره ها، مردانی سوار بر اسب، به شکار قوچ‌ها پرداخته‌اند که نشان می‌دهد این منطقه در دوره‌های مختلف پیش از تاریخ، محل سکونت انسان بوده‌است.
در سنگ‌نگاره های جدید، نشانه هایی از زبانهای باستانی که بر پایه نمادنگاری و ایده نگاری است، دیده می‌شود. همچنین برخی از حروف نگاریهایی که تاکنون کارشناسان معنی آنها را در نیافته اند، در آثار به‌دست‌آمده مشاهده شده‌است
سنگ‌نگاره ها از لحاظ قدمت و تنوع نقوش در دوره‌های تاریخی ایران براستی بی‌نظیر است و سیر تکاملی خط مانند خط سطری، هندسی، پهلوی، عربی، فارسی و عبری در این سنگ‌نگاره ها وجود دارد.
کناره های رودخانه گلپایگان در تنگه غرقاب، نقوش صخره‌ای بسیاری شمارش شده و نقوش مختلفی بر سنگهای مزبور جلب نظر می‌کند.
روی سنگ‌نگاره ها تصاویری چون بزکوهی، قوچ کوهی، آهو، انسان (در حالات گوناگون و با ابزارهای متفاوت)، اسب، گرگ، شیر، شتر یک کوهان و دو کوهان، پلنگ، گراز، گوزن (مارال، شوکا، زرد ایرانی)، یوز پلنگ، گور، مار، لاک پشت و بسیاری از حیوانات ناشناخته دیگر مشاهده می‌شود که از این میان حدود ۷۵ درصد نقوش به بز کوهی و قوچ اختصاص دارد که نماد سرزندگی، آبادانی و برکت است.
بزرگترین نقش برروی سنگ‌نگاره های گلپایگان بزکوهی‌ای است که ۱۱۲ سانتیمتر ارتفاع و ۹۰ سانتیمتر عرض دارد. سنگ‌نوشته‌ها با خطوط تصویری، ایدئوگرام، سطری، ایلامی (هندسی)، پهلوی، کوفی، کلیمی و عربی و خط فارسی، سیر تکاملی خط را نشان می‌دهد.
جدا از تنگه غرقاب، در کوچری، تیمره(بزرگترین منبع سنگ نگاره ها که در گلپایگان قرار دارد)، هورستانه، هاجیله و منطقه تیکن (گلپایگان) هم سنگ‌نگاره های جدید پیدا شده‌است. گفته می‌شود در گلپایگان در اطراف قلعه جمال و حاجی قارا هم، سنگواره‌ها و فسیل‌هایی پیدا شده‌است
سنگ نگاره های تیمره
سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای کهن ترین آثارتاریخی و هنری به جامانده از بشر هستند. به تعبیری بستز بوجود آمدن حروف رمزی ، خط ، تبادل پیام ، زبان ، تاریخ ،اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست وآنها از بهترین ابزارهای رمزگشایی ماقبل تاریخ هستند سنگ نگاره ها به تعبیری مادر تاریخ ، هنر، زبان ، خط ، اسطوره ها و فرهنگ ها هستند .
وجود این آثار باستاین نشان از قدمت تمدنی هر کشوری دارد و در ایران نیز این دستکند های بشری بسیار دیده شده اند بطوریکه تعداد آنها فقط در یک منطقه محدود در بخش تیمره (خمین) به بیش از ۲۱ هزار مورد می رسد که عمر بعضی از آنها نزدیک به چهل هزار سال برآرود شده است.
تیمره منطقه ای در تقاطع سرچشمه های رود اناربار است و قدیمی ترین نشانه های تمدن بشری در این نقطه یافت شده . تیمره در منطقه مابین محلات ،خمین و گلپایگان قرار گرفته و در «جلماجرد»،«قیدو» و «مزاین» کهن ترین آثارتاریخی و هنری بجامانده از سنگ نگاره های این منطقه هستند .
یکی از مهمترین و شاید کاملترین مجموعه های سنگ نگاره کشور که در خمین قرار دارد، نمادها، کتیبه ها و سنگ نگاره های تاریخی منطقه تیمره است، این نگاره ها که ناشی از تجربیات عینی و باورهای اعتقادی و فرهنگی نیاکان ما می باشد بر دل صخره های متعددی در بخش جنوبی استان مرکزی دیده می شود .
تنگه غرقاب مهد ۴۰ هزار سال تاریخ
تنگ غرقاب – قیدو در کنار رودخانه گلپایگان در شرق شهرستان خمین و روستای فرنق، آشنا خور، هاجیله رضا آباد، نور آباد و نصر آباد و آشمسیان در اطراف رودخانه خمین و کنار سد جباده از جمله مهمترین مراکزی است که دارای بیشترین سنگ نگاره می باشد.
دکتر مرتضی فرهادی در کتاب موزه هایی در باره تعداد سنگ نگاره های موجود در تنگ غرقاب قیدو و همچنین سرشاخه های رودخانه خمین و گلپایگان را بالغ بر ۲۵ تا ۳۰ هزار عدد برآورد نموده است. عمده نگاره ها مربوط به جانوران بویژه بز کوهی و شکار آنان توسط انسان است. در این نگاره ها ابزار اصلی شکار انسان تیر و کمان و نیزه بوده است. با بررسی های صورت گرفته، تصاویر پستانداری همانند بزکوهی، قوچ، پلنگ، گرگ، گوزن، شیر، گراز، آهو، گورخر، شتر و پرنده گانی همانند کبک، بوقلمون، هد هد و درنا، بیشترین نگاره ها را تشکیل می دهد. از دیگر سنگ نگاره های موجود در منطقه می توان به سنگ نبشته ها و کتیبه های تنگ غرقاب در صخره کتیبه دار و چم اسبه اشاره نمود .
