مختصری از تاریخ گلپایگان
گلپایگان، یکی از شهرستانهای استان اصفهان می باشد که از شمال به شهرستان محلات و خمین، از جنوب به شهرستان خوانسار، از شرق به میمه و از غرب به شهرستان الیگودرز محدود می باشد.
بر اساس آنچه که از متون تاریخی مانند نزهت القلوب نوشته حمد ا… مستوفی بر می آید: گلپایگان ۵۲۲۵ سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهر آزاد، دختر بهمن کیانی (بهمن دراز دست) پور اسفندیار رویین تن، که به تخت پادشاهی جلوس کرده بود ساخته شد و از ابتدا این شهر را به نام خود چهرآزادگان و یا گلبادگان نامید. بر اساس شواهد باستان شناسی و بررسی ها انجام گرفته بر روی سنگ نبشته های تاریخی، سابقه سکونت انسان اولیه در دشت گلپایگان به بیش از ده هزار سال قبل می رسد، ولی شروع مدنیت را می بایست هم زمان با اواسط حکومت سلسله هخامنشی دانست که کاربری این شهر به عنوان یک پادگان بزرگ تغییر یافت و حتی گروهی را اعتقاد بر این است نام اولیه این شهر گردپاذگان بوده است.
به هرحال پس از حمله اعراب مسلمان گروهی از آنان در اطراف این شهر ساکن شده و نام آن را معرب گردانیده، جرفادقان نامیدند. در دوران بعد از اسلام علی الخصوص در دوران عباسیان گلپایگان از مناطق معتبر و آباد کشور بوده است ، ولی اوج شکوفایی و آبادانی آن در زمان حکومت سلجوقیان به خصوص محمد بن ملکشاه سلجوقی بوده که آثار و ابنیه زیادی از جمله مناره، بازار و مسجد جامع را از خود باقی گذاشته است.
از آن پس به دنبال آشوب های اسماعیلیه و فتنه مغول و یورشهای تیمور این شهر از اعتبار و رونق ساقط گشت و تنها در زمان اوزون حسن بود که مجددا نامی از آن بر سر راه تجاری همدان به اصفهان به میان می آید. آخرین دوران طلایی آن که آثار و ابنیه تاریخی موجود، مبین رونق شهر در آن زمان می باشد، مقارن با دوران حکومت شاه عباس اول و امارت امامقلی خان سردار صفوی در گلپایگان می باشد.
با شروع فتنه افغان، گلپایگان که مقر فرماندهی علیمردان خان بختیاری و محل تجمع نیروهای کمکی به اصفهان بود به شدت از طرف محمود افغان مورد انتقام جویی واقع گشت و نه تنها اکثر اهالی آن از دم تیغ گذشتند بلکه اغلب آثار و ابنیه و تاسیسات کشاورزی و قنوات آن هم تخریب گشت و دیگر هرگز این شهر به اعتباری که در گذشته داشت، دست نیافت. شهری که بنا به گفته ظل السلطان زمانی از حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار نفر جمعیت برخوردار بود، هرچند که به این اظهار نظر باید با دیده تردید نگریست، در زمان حکمرانی ظل السلطان به زحمت حدود ۱۵ هزار نفر جمعیت ساکن را در خود جای داده بود ونمای شهر به ویرانه ای بزرگ شبیه بود.
برخی از مناطق تاریخی و گردشگری گلپایگان عبارتند از:
– مناره، چهارسوق و مسجد جامع دوره سلجوقی
– بقعه امامزادگان هفده تن مربوط به دوره صفوی
– بقعه سید السادات مربوط به دوره قاجار
– دریاچه، رودخانه و سد کوچری
– روستای گردشگری حسن حافظ و وانشان
– نگاره های سنگی غرقاب مربوط به دوران اولیه تاریخ
– زیارتگاه گوشه
– عمارت های قدیمی معظمی ها، سیفی و…
– دربند قلعه جمال
– باغ های گردشگری متعدد و کلبه سنگی حسن حافظ
